آقای امیرفواد جعفرزاده یکی از دانش آموزان خوب دبیرستان دوره دوم، مجموعه منجی(عج) که با تلاش و کوشش در مرحله دوم المپیاد فیزیک قبول شدند.
به امید قبولی ایشان در مراحل بعدی.
تاریخچه المپیاد فیزیک
المپیاد جهانی فیزیک یک رقابت علمی بین دانش‌آموزان دبیرستانی کشورهای مختلف است که اولین بار در سال ۱۳۴۶ (۱۹۶۷ میلادی) در مرکز کشور لهستان (ورشو) انجام شد. قبل از آن از سال ۱۹۵۹ المپیاد ریاضی بین کشورهای مختلف برگزار می‌شد. تجربه‌ی موفقیت‌آمیز المپیاد ریاضی، فیزیکدان‌ها را به‌سوی برگزاری چنین مسابقه‌ای در رشته‌ی فیزیک ترغیب کرد که هدف آن توجه به آموزش فیزیک و مقایسه‌ی دانش فیزیک بهترین دانش‌آموزان جهان با یکدیگر بود.
در این راستا سه استاد فیزیک از کشورهای چکسلواکی، لهستان و مجارستان احتمال‌های مختلف برای برگزاری المپیاد در کشور خود را بررسی می‌کردند که نهایتاً لهستان به خاطر آب و هوای متعادل آن انتخاب شد و اولین المپیاد فیزیک در سال ۱۹۶۷ در آن کشور برگزار شد. تفاوت عمده‌ی «المپیاد فیزیک» با «المپیاد ریاضی» در این است که تنها به «مسأله‌ی تئوری» اختصاص ندارد و یک بخش به «مسائل عملی و آزمایشگاهی» اختصاص دارد. این بخش، برگزاری این المپیاد را پرهزینه و پرکارتر می‌کند. اولین المپیاد بین پنج کشور از اروپای مرکزی برگزار شد که آزمون آن شامل چهار سؤال تئوری و یک سؤال عملی بود. در آن زمان هر تیم را سه دانش‌آموز و یک استاد تشکیل می‌داد. از این سال به بعد در هر سال یک المپیاد در کشورهای میزبان برگزار شد.
در سال ۱۳۶۶ (۱۹۸۷ میلادی) دو فیزیکدان ایرانی به‌عنوان ناظر به کشور اتریش برای شرکت در نوزدهمین المپیاد فیزیک اعزام شدند. ایران در سال ۱۳۶۷ ( ۱۹۸۸ میلادی) برای اولین بار در بیستمین المپیاد جهانی فیزیک با یک تیم پنج نفره شرکت کرد و در بین ۳۰ کشور به مقام بیستم دست یافت. از آن سال نتایج تیم‌های ایرانی در مسابقات جهانی فیزیک بسیار درخشان بوده است و مدال‌های رنگارنگ بسیاری توسط دانش‌پژوهان ایران به دست آمده که در انتهای صفحه بخشی از این نتایج آورده شده است.
مراحل المپیاد فیزیک در ایران
المپیاد فیزیک همانند دیگر المپیادها از اولین رقابت تا مسابقات جهانی دارای پنج مرحله است که در ادامه به بررسی هر کدام از آن‌ها می پردازیم. مراحل این المپیاد به شکل پلکانی طراحی شده‌اند و معمولاً سؤالات هر مرحله از مرحله‌ی قبل سخت‌تر طراحی می‌شود.
مرحله اول المپیاد فیزیک
در مرحله اول حدود ۳۰ تا ۴۰ سؤال تستی و ۷ تا ۱۰ سؤال به صورت پاسخ کوتاه وجود دارد. زمان پاسخ دهی به سؤالات در این مرحله حدود ۳ ساعت است. در سؤالات تستی یک گزینه‌ی درست را از بین گزینه‌های داده شده انتخاب می‌کنید و در سؤالات پاسخ‌کوتاه، یک عدد را در جای مشخص شده وارد می‌کنید.
به‌طور تقریبی از این مرحله تقریباً ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ نفر قبول شده و به مرحله بعد راه می‌یابند. معمولاً زمان برگزاری این مرحله نیمه‌ی اول بهمن ماه هر سال است. باید گفت که سطح سؤالات این مرحله در حد فیزیک مقطع متوسطه دوم است؛ البته تسلط نسبی به ریاضیات مقطع متوسطه نیز مورد نیاز است.
مرحله دوم المپیاد فیزیک
معمولاً مرحله‌ی دوم در اردیبهشت ماه هر سال برگزار می‌شود و شامل ۷ تا ۱۰ سؤال تشریحی و یک سؤال عملی است. در ابتدا ۴۵ دقیقه وقت برای حل سؤال عملی (که با استفاده از وسایل ساده آزمایشگاهی قابل انجام است) وجود دارد و بعد از ۱۵ دقیقه استراحت، آزمون تشریحی به مدت حدود ۳ ساعت برگزار می‌شود.
برای موفقیت در این مرحله علاوه بر تسلط کافی به مباحث دبیرستان، مطالعه‌ی بعضی از منابع دانشگاهی هم نیاز است.
در سال‌های کرونایی، سؤالات آزمایشگاه و آزمون عملی از مرحله‌ی دوم جدا شده است و بعد از اعلام نتایج تئوری مرحله‌ی دوم، حدود ۸۰ نفر در آزمون عملی شرکت می‌کنند و از بین آن‌ها ۴۰ نفر به مرحله‌ی سوم راه پیدا می‌کنند. این آزمون عملیِ جداگانه در اواسط تیرماه و چند روز قبل از دوره‌ی تابستانی برگزار شده است.
مرحله سوم (دوره تابستانی) المپیاد فیزیک
این دوره در تابستان بین ۶ تا ۸ هفته کلاس و آزمون با یک هفته استراحت بین دوره‌ای برگزار می‌شود (در زمان کرونایی این دوره به صورت مجازی برگزار شده است)، که شامل ۲ بخش آزمون تئوری و عملی است. بخش تئوری در این مرحله از المپیاد فیزیک حدود ۶۰ درصد نمره را شامل می‌شود. از ۴۰ نفر پذیرفته شده مرحله قبل، آزمون‌های متعدد گرفته می‌شود تا ۱۰ نفر به مدال طلا و بقیه به مدال‌های نقره و برنز برسند.
برای قبولی در این مرحله باید علاوه بر منابع مراحل قبل، بر مباحث فیزیک پایه مثل مکانیک، ترمودینامیک، الکترومغناطیس و … و همین‌طور مباحث نوین مثل نسبیت، کوانتوم و … تسلط داشته باشید.
مرحله چهارم، انتخاب تیم ایران (دوره طلا)
این مرحله مختص دانش آموزانی هست که مدال طلا کسب کرده‌اند. دانش‌آموزان طلایی پاییز و زمستان را آموزش می‌بینند و پس از طی آزمون‌های مختلف تیم پنج نفره‌ی ایران برای مسابقات جهانی انتخاب می‌شود.
البته هر ۱۰ نفری که مدال طلا کسب کرده‌اند از شرکت در کنکور سراسری معاف هستند و می‌توانند بقیه‌ی سال را به استراحت یا مطالعه‌ی دلخواه بپردازند.
مرحله پنجم، مسابقات جهانی
تیم ایران به همراه سرپرست خود در مسابقات جهانی که هر سال در یک کشور مشخص شده برگزار می‌شود شرکت می‌کنند. کشور میزبان بهترین امکانات و سطح علمی خود را به نمایش می‌گذارد و بچه‌های سراسر جهان حدود دو هفته یک رقابت جذاب و ارتباط بین‌المللی را تجربه می‌کنند. این مسابقه یکی از زیباترین و جذاب‌ترین اتفاقات علمی جهان است و خاطره‌ی خوب آن تا سال‌های زیاد در ذهن دانش‌آموزان باقی می‌ماند.
نتایج بچه‌های ایران در مسابقات جهانی بسیار ارزشمند بوده است، در پایین صفحه مدال‌آوران جهانی ایران در المپیادهای فیزیک از سال ۲۰۱۰ تا کنون آورده شده است.